Steeds meer mensen belanden in de ziektewet met een burn-out en dit gebeurt óók mensen die ADHD of ADD hebben. Gebeurt dit misschien vaker bij mensen die ADHD of ADD hebben (zonder diagnose)? Heb je als volwassene met ADD een hogere kans op burn-out? Dit artikel geeft inzicht in de relatie tussen ADHD of ADD en burn-out. En die is duidelijker dan je denkt… Het overkwam mij ook, hoe dit ging lees je hier.
Hoe herken je ADD? Dit zijn de symptomen
ADD, Attention Deficit Disorder, is een subtype van het bekendere ADHD. De meest voorkomende symptomen van ADD zijn:
- Moeite hebben met concentreren
- Afdwalen tijdens het luisteren
- Vergeetachtig
- Druk in het hoofd
- Moeite met op tijd komen
- Uitstelgedrag
- Raakt voortdurend spullen kwijt
- Is snel op dingen uitgekeken, verveeld, begint aan dingen en maakt het niet af
- Perfectionistisch
- Chaotisch
- Snel afgeleid
- Stemmingswisselingen
- Maakt dingen niet af
- Snel overprikkeld
- Gevoelig
- Hyperfocus: gaat ergens helemaal in op, wanneer het onderwerp diegene interesseert
- Emotioneel betrokken
- Creatief
- Intelligent
- Gevoel voor humor
Hoe herken je een burn-out? Dit zijn de symptomen
Een burn-out ontstaat bij langdurige overbelasting. Dit zijn de symptomen van burn-out:
- Lichamelijke en geestelijke uitputting
- Opladen en uitrusten lukt niet meer
- Spanning
- Gevoel van wanhoop
- Veel huilen
- Prikkelbaar zijn
- Besluiteloosheid
- Onzekerheid, laag zelfbeeld
- Neerslachtig
- Angst- en paniekklachten
- Concentratie- en geheugenproblemen
- Slaapproblemen
- Piekeren
- Het gevoel incompetent te zijn
- Nergens meer toe kunnen komen
- Normale taken niet meer kunnen volbrengen
- Lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, maagpijn, spierpijn, nekpijn, hartkloppingen, misselijkheid, duizeligheid, benauwdheid en hoge bloeddruk.
- Pijn op de borst
- Hyperventileren
Hoe ontstaat een burn-out?
Een burn-out ontstaat wanneer je te lange tijd te veel spanning (stress) hebt gehad. Deze spanning of stress ontstaat bijvoorbeeld omdat je niet goed om kunt gaan met externe factoren (hoge verwachtingen van anderen, een gebrek aan steun van de omgeving, geldschulden, relatieproblemen), maar bijvoorbeeld ook doordat je te veel tegelijk wilt doen, perfectionistisch bent en nooit tot rust komt, zodat je lichaam niet herstelt.
Een burn-out ontstaat wanneer je langdurig veel energie geeft (of verspilt) en dit ‘potje' niet meer aanvult door te ontspannen. Het effect hiervan werkt door op heel je lichaam, van je hersenen tot je hormoonhuishouding en je organen (met name de bijnieren).
Is het hebben van ADHD of ADD een andere belangrijke factor die bijdraagt aan het ontstaan van een burn-out?
In Zweden is dit onderzocht.
Onderzoek naar het verband tussen ADHD/ADD en burn-out
Bij een kleinschalig onderzoek in Zweden naar het verband tussen o.a. ADHD en burn-out, werd onderzocht of ADHD/ADD een mogelijke onderliggende oorzaak is van burn-out.
Van alle deelnemers die langdurig ziek waren, bleek 24% ADHD te hebben. Het percentage dat ‘mogelijk ADHD' heeft, was zelfs groter: 56% van de deelnemers aan het onderzoek met een burn-out, had vermoedelijk ADHD (Brattberg, 2006).
Hoe zorgt ADHD of ADD voor burn-out?
De vraag is natuurlijk hoe het komt dat mensen met ADHD/ADD (mogelijk) meer kans hebben op het krijgen van een burn-out.
Zelf snap ik intuïtief heel goed hoe ADD tot een burn-out kan leiden, omdat ik het in 2012 zelf heb ervaren.
Wanneer ADHD of ADD niet behandeld is, kan dit voor problemen zorgen. De symptomen van ADD kunnen, wanneer niet behandeld, zorgen voor een langdurige uitputtingsslag.
De volgende ADD kenmerken kunnen zorgen voor burn-out.
Hoe moeite hebben met concentreren voor burn-out zorgt
Moeite hebben met concentreren is één van de belangrijkste en duidelijkste kenmerken van ADD.
Het niet in staat zijn je te concentreren zorgt voor problemen, thuis, op school, op het werk en in relaties. Omdat er wel van je verwacht wordt dat je je concentreert, ga je extra je best doen. Ofwel: je gaat overcompenseren. Dit kost enorm veel energie. Doe je dit jaren achter elkaar, zonder je energie te reguleren? Dan put je je lichaam uit.
De problemen op verschillende gebieden (werk, studie, thuis, etc.) zorgen er niet alleen voor dat je gaat overcompenseren. Het zorgt ook voor stress, onzekerheid, neerslachtigheid
Overmatig piekeren, ADD en burn-out
Mensen met ADHD en ADD piekeren veel. ‘Een hoofd vol gedachten', noemen ze dit wel eens. De hersenen van iemand met (onbehandelde) ADD is vaak niet te stoppen. Dit kost, net zoals bij overcompenseren, veel energie.
Waar mensen zonder ADHD of ADD regelmatig tot rust komen en even nergens aan denken, komt iemand met ADD maar moeilijk tot rust, omdat ‘het hoofd altijd aan staat'.
Tot rust komen is essentieel voor je gezondheid. Wanneer je (bijna) nooit tot rust komt, leidt dit tot burn-out.
Een burn-out door slaapproblemen
De meeste ADD'ers hebben moeite met slapen. Dit staat natuurlijk in verband met het overmatige piekeren en het niet tot rust kunnen komen. Wanneer je niet tot rust komt, vul je je ‘energiepotje' niet aan. Het resultaat na jaren: burn-out.
Een burn-out door onzekerheid bij mensen met ADD
ADD symptomen kunnen leiden tot onzekerheid bij de ADD'er, en onzekerheid leidt tot stress. Als kind en/of volwassene met ADD krijg je namelijk regelmatig te horen dat je bijvoorbeeld lui en ongemotiveerd bent. Omdat je te laat komt, afspraken vergeet en dingen kwijtraakt, word je bestempeld als onbetrouwbaar, chaotisch en asociaal.
Maar ook de interne strijd van weten dat je iets kan maar het niet voor elkaar krijgen zorgt voor onzekerheid. ‘Wat een sukkel ben ik toch ook, iedereen kan deze simpele taak doen behalve ik' en ‘waarom kan ik nou niet gewoon dingen afmaken, net zoals normale mensen?', zijn veel voorkomende gedachtes van iemand met ADD.
Onzekerheid zorgt voor stress, langdurige stress zorgt voor burn-out.
Mensen met ADD hebben een verhoogde gevoeligheid voor prikkels en stress
ADD'ers voelen zich regelmatig overladen met emoties of gedachten, maar ook overprikkeling is een veel voorkomend symptoom. De verwerking van simpele prikkels zoals geluiden, geuren en felle kleuren is vermoeiend voor iemand met ADD.
Daarom zijn drukke ruimtes – op verjaardagen, festivals, klaslokalen en evenementen – bij veel mensen met ADD plekken die garant staan voor een ware uitputtingsslag.
De verwerking van emoties, gedachten en prikkels kost veel energie. Wanneer je dit jarenlang doet zonder te (leren te) ontspannen, is de kans op burn-out groot.
Intelligentie, ADD en burn-out
Kinderen en volwassenen met ADD zijn over het algemeen intelligent en nieuwsgierig. Het geeft ze veel plezier en voldoening om nieuwe informatie tot zich te nemen. Wanneer zij iets interessant vinden, kunnen ze in de hyperfocus veel meer informatie tot zich nemen en verwerken dan neurotypicals. Dit klinkt fantastisch, maar het is ook erg vermoeiend. En waar haal je de energie vandaan, als je nooit ontspant?
Daarnaast kun je ADD makkelijk verbergen wanneer je intelligent bent. Hier doen veel ADD'ers dan ook jaren hun best op, met als resultaat dat zij verwijderd raken van zichzelf en gaan overcompenseren. Je weet namelijk dat je dingen kan, maar het komt er maar voor de helft uit. Dit is enorm frustrerend, want je wil volledig functioneren en alles laten zien wat je kan. Deze innerlijke strijd kost veel energie.
ADD en niet jezelf durven zijn
Dit onderdeel borduurt voort op het hierboven geschrevene, maar verdient extra aandacht.
Wanneer je (onbehandelde) ADD hebt zou het zomaar kunnen dat je na jaren aanpassen, overcompenseren en vervelende opmerkingen uit je omgeving, jezelf niet meer durft te zijn. Doordat je je jaren zo hebt aangepast aan je omgeving, ben je verwijderd van jezelf en weet je misschien niet meer wie je bent en wat je belangrijk vindt. Wat je wel weet is dat je je maar beter kunt aanpassen.
Wanneer je jezelf niet durft te zijn en altijd een masker draagt, ervaar je continu stress. Het resultaat na jaren: burn-out.
‘Maar ik ervaar helemaal geen stress'
Omdat iemand met ADD niet beter weet, kan het voorkomen dat het gevoel van stress niet bewust wordt ervaren. ADD'ers zijn daarnaast vaak optimistisch, gezellig en spontaan, waardoor de omgeving ook niet ziet dat er sprake is van (biologische) stress.
Zelf had ik ook geen idee dat mijn lichaam continu gestresst was.
Ik kan me het moment nog herinneren waarop mijn fysiotherapeut zei ‘je hebt veel stress op het moment he?'. ‘Stress?', zei ik. Op dat moment had ik 3 leuke baantjes en studeerde ik in de avond. Ik genoot van alle leuke dingen die ik deed met vrienden. Dat mijn lichaam voortdurend in een staat van stress verkeerde, had ik niet in de gaten.
Biologisch is er wel stress aanwezig, met alle gevolgen van dien.
ADD en burn-out: de samenvatting
Samenvattend kun je zeggen dat iemand met ADD meer energie verspilt dan neurotypicals, en het potje van energie niet meer aanvult door te ontspannen. Externe prikkels (drukte, kleuren, geuren, geluiden) en interne prikkels (emoties en gedachtes) zorgen voor een uitputtingsslag, met als gevolg, burn-out. Heb jij hier ook last van? Deel je ervaring in de comments, of kom in contact met gelijkgestemden in onze community.
Fijn om te lezen omdat het zo herkenbaar is. Dit soort artikelen helpen mij om het meer te accepteren. Ik heb sinds oktober de diagnose ADHD (gecombibeerde type maar vooral ADD kenmerken) en zit nu met een burnout thuis. Ik herkende de stress ook niet echt en zeker geen burnout. Mijn lijf dacht daar op den duur anders over en gaf het al een hele tijd aan, maar ik schreef het toe aan de drukte op mijn werk. En maar weer doorgaan en er niet aan toegeven. Ik heb al coaching voor en na de diagnose. De diagnose, medicatie en inzichten die ik kreeg en vanuit mijn ADD ook meteen wilde begrijpen, verklaren en toe wilde passen, maakten dat mijn hoofd overstroomde en mijn lichaam op de rem deed trappen. Gevolg: mijn hoofd dat op een ochtend letterlijk duizelde en mijn lijf dat aanvoelt als dat van een bejaarde. Gelukkig heb ik een werkgever die mij tijd en ruimte geeft om mijn eigen ik weer terug te vinden en samen met mijn coach te werken aan mijn gedragspatronen en wat wel werkt.
Ik vroeg me af of iemand weet of moeite met het huishouden ook kan komen door AD(H)D of dat er meer aan de hand is.
Het lukt me niet om dagelijks te koken, de afwas te doen, de was te doen, schoonmaken, stofzuigen, bed verschonen, stoffen, en andere klusjes in huis te doen. Als ik dit toch (deels) probeer, lukt het me niet om aan mijn studie te werken en word ik erg chagrijnig en gespannen. Ik kan dit dus niet met elkaar combineren!
Bovendien voelt het bij huishoudelijke taken alsof ik continu moet schakelen en de draad steeds kwijtraak en ‘overstroom’, ook al maak ik handige lijstjes! Dit kost me meer energie dan studeren, omdat ik daarbij niet zo vaak aan het schakelen ben. Op de middelbare school overigens wel, dat was één grote ramp van schakelen en overprikkeling. Maar ook zonder schakelen is het huishouden doen een regelrechte ramp: de afwas doen ontaardt vaak in veel stress in mijn lijf, alsof ik met borden wil gaan smijten. Zelfs als ik in eerste instantie er zonder problemen aan kan beginnen. Ik haat het gewoon té erg.
Probleem is dat wijkteams, psychologen en andere ‘hulpverleners’ dit niet begrijpen of met adviezen komen waar ik niets mee kan. Het liefst heb ik dat het leeuwendeel van deze taken uit handen wordt genomen (m.u.v. maaltijden bereiden en afwassen dan), zodat ik me volledig en zonder problemen kan richten op mijn studie en daarna werk. Ik moet uiteindelijk toch ergens mijn salaris vandaan gaan halen, dat gaat niet gebeuren door met extreem veel pijn en moeite mezelf te pushen om het huishouden te doen. Bovendien zou ik doodongelukkig worden. Ik ben geen huisvrouw, maar iemand die juist haar brein wil gebruiken voor studie, werk en hobby’s. Als ik ‘als huisvrouw’ ga leven, word ik depressief en overbelast.
Heeft iemand tips voor mij? Is dit normaal voor ADHD’ers? Of is het een tikkeltje erger dan gemiddeld? Hoe communiceer ik mijn struggles met hulpverleners zonder dat zij mij gaan overschatten of allerlei hoge verwachtingen op me gaan projecteren?
Hi anonieme jongvolwassen vrouw,
Vervelend dat je daar zo mee worstelt en dat het teveel voor je is.
Dat is heel herkenbaar, want dat was voor mij ook zo, toen ik nog geen grip had op mijn “ADD brein”.
Moeite hebben met het huishouden is ook zeker een symptoom van AD(H)D, waar velen mee worstelen.
Als je in behandeling gaat voor ADHD komt dit waarschijnlijk ook aan bod.
Een psycholoog of andere hulpverlener kan het helaas niet voor je oplossen, maar kan je wel tools aanreiken waar je iets mee kunt.
De ene tool werkt misschien beter voor jou dan de andere, daar kom je achter als je verschillende dingen probeert.
Het is een proces, waarbij het stapje voor stapje steeds een beetje beter zal gaan.
Misschien kun je ook iets met de tips op deze website.
Het belangrijkste wat ik de afgelopen jaren geleerd heb, is dat het belangrijk is om zelf de verantwoordelijkheid te nemen.
Hoe overbelast en slecht we ons ook voelen, we moeten uiteindelijk zelf een manier vinden om ermee te dealen.
Hulp vragen en aanvaarden is natuurlijk wel heel belangrijk (ook dat moest ik leren, haha).
Je zou je vraag ook kunnen stellen in onze community, misschien hebben anderen tips!
Veel liefs,
José
Hoi José,
Interessant stuk.
Ik wil alleen één dingetje kwijt; een hoofd vol gedachten staat niet per definitie gelijk aan piekeren, en slaapproblemen hoeven ook niet door piekeren te komen.
Mijn hoofd zit doorgaans de hele dag (en nacht) vol gedachten, maar dat is meestal geen gepieker.
De keren dat ik wakker lig door mijn volle hoofd is meestal als ik mezelf te enthousiast heb gemaakt door leuke dingen en dus ineens vol adrenaline zit.
Het gebeurt helaas best vaak dat slaapproblemen alleen maar aan gepieker worden toegeschreven… dat is jammer want de aanpak daarvan is toch anders dan wanneer je dus gewoon wakkerligt met je leuke gedachtes (ik maak gewoon niet graag een eind aan de dag; ben soort van verslaafd aan wakker zijn) 😀
Neemt niet weg dat ik op dit moment tegen een burnout aan lijk te zitten, en ik eens wilde kijken naar de relatie tussen ADD en burnout (wat mij sowieso wel logisch leek met een hoofd dat altijd aanstaat; positief of negatief).
Bedankt voor je artikel 🙂
Hi Nya, bedankt voor je reactie! Helemaal mee eens, en heel herkenbaar ook. Ik lag ook altijd wakker met positieve gedachtes, dromen, verlangens, enz.
Maar uiteindelijk is het proces van ‘stoppen met denken’ vergelijkbaar, of de gedachten nou positief of negatief zijn.
Mijn ervaring is, dat we kunnen leren om ons te focussen op het moment, bijvoorbeeld op de ademhaling, of op je lichaam, en gedachten kunnen laten passeren, zonder er aandacht aan te besteden. Dat leer je bijvoorbeeld bij Mindfulness.
Mij helpt een slaapritueel enorm: de dag afbouwen, lichten dimmen, schermen (telefoon uit), rustige muziek, kruidenthee drinken, boek lezen. Geen (moeilijke) gesprekken meer volgen, knuffelen, (zelf)massage. Je lichaam en brein leren dat het tijd is om te ontspannen en om te slapen :). En meditatie, maar dat vergt een hoop oefening, en in het begin denk je ‘ik kan dit niet.. dit is niks voor mij’. Daar moet je even doorheen. Het brein is een spier, die je kunt trainen.
Hopelijk heb je hier iets aan! En fijn dat je nu al registreert dat je tegen een burn-out aan zit. Als je er namelijk in zit, gaat het herstellen veel langer duren.
Zorg goed voor jezelf! Liefs