Iemand heeft ooit bedacht dat een afwijkend brein – zoals het brein van iemand die het naampje ADD heeft – een label nodig heeft. Het moet in een hokje passen en dit hokje wordt een (aandachtstekort)stoornis genoemd. Maar, als je last hebt van je diagnose en er misschien onzeker van wordt, kan het besef helpen dat ADD geen stoornis is, maar benaderd wordt als een stoornis. Dit maakt dat sommige volwassenen en kinderen met ADD en ADHD onterecht het idee hebben dat er iets mis met ze is.
In dit artikel wordt uitgelegd waarom ADD een stoornis is in onze samenleving en wat we hieraan kunnen doen. Hoe wordt ADD een superpower, in plaats van een stoornis?
Er is niets mis met jou als ADD'er
Er is niets mis met jou als je een afwijkend brein hebt, of het nu autisme, ADHD, ADD of PDD-NOS heet. Je bent niet ziek, je hebt geen stoornis of beperking. Wat je wel hebt, is een brein dat afwijkt van het gemiddelde.
Dit brein dat als afwijkend wordt gezien brengt uitdagingen met zich mee. Het ADD brein – en de kenmerken die daarbij horen – past niet zo goed in onze samenleving, waar wij met veel mensen dicht op elkaar willen leven, we prestatiegericht zijn, opgeleid worden tot werknemers met dezelfde kennis en competenties en een constante wens voor vooruitgang hebben.
De hersenen van iemand met ADD
De hersenen van iemand met ADD – met name receptoren en neurotranismitters (dopamine, noradrenaline en serotonine) – werken anders dan die van ‘neurotypicals'. Hierdoor werkt het filtersysteem dat mensen in staat stelt om prikkels te verwerken anders, waardoor ADD symptomen ontstaan.
Oké, je hebt dus een afwijkend brein…
Maar het hebben van afwijkende hersenen (ten opzichte van het gemiddelde) betekent niet dat er iets mis met je is. Zoals iedereen uitdagingen heeft, heb jij die ook. Hier kun je mee leren omgaan. Maar je bent net zo waardevol en compleet als iemand zonder diagnose.
Hokjesmaatschappij
Iedereen moet in onze samenleving een hokje passen, en als je niet in het standaard hokje past, past er wel een diagnose bij je.
Er is helemaal niets mis met hokjesdenken. Hokjesdenken is praktisch, handig en het bespaart een hoop denkwerk. De sociale wetenschappen en neurowetenschappen bewijzen dat wij mensen niet zonder hokjes kunnen. Hokjes maken het leven overzichtelijk en begrijpelijk. Het biedt overzicht.
Zonder hokjes is de wereld een permanente LSD trip: vloeibaar, ondefinieerbaar en chaotisch.
– Ruben Jacobs
Het ADD-stoornis-hokje
Mensen met de diagnose ADD vertonen overeenkomstige kenmerken en passen dus in een hokje. De kenmerken zijn niet lang stil kunnen zitten, een beperkte concentratie of een extreme concentratie (hyperfocus), dromerig, impulsief, snel overprikkeld, chaotisch, snel verveeld, makkelijk afgeleid… Maar kinderen en volwassenen met ADD of ADHD zijn ook enorm creatief, veelzijdig, actief, energiek, intelligent met een groot vermogen om verbanden te leggen.
De nadruk ligt bij het ADD hokje op chaotisch, moeite met concentratie en niet kunnen stilzitten. Best logisch, wanneer je kijkt naar de wereld waarbinnen ADD'ers leven…
ADD valt dus in een stoornis-hokje
Er is dus niets mis met hokjesdenken, maar helaas vallen ADD'ers in een ‘stoornis hokje' in plaats van in een ‘uitermate creatief en bijzonder met superpowers hokje'. ADD geeft namelijk uitdagingen in de samenleving. Vooral in de steden, maar ook op scholen en bij (de meeste) bedrijven, is het voor mensen die in ‘het ADD hokje' zitten lastig om goed te functioneren.
ADD in de stad, op school en op het werk
Steden bieden een overkill aan prikkels, dit put de ADD'er uit. Op school moet je dagenlang stil zitten, luisteren en je aan de opdracht houden (ook als je vindt dat het beter of anders kan), iets waar kinderen met ADD moeite mee hebben. Ook moet je op school overal goed in zijn. Een kind dat uitermate goed is in taal en tekenen maar bij rekenen niet oplet en slechte cijfers haalt, heeft misschien wel een diagnose nodig.
Bij veel bedrijven is het belangrijk om op tijd te komen, van 9-5 op kantoor te blijven (gelukkig verandert dit) en een vaste taak uit te voeren.
ADD en bureaucratie
Daarnaast wordt Nederland steeds bureaucratischer. Dit maakt het leven van de volwassen ADD'er moeilijk.
Welkom in Nederland Bureaucratieland, waar de overheid 242.033 mensen moet helpen om de overheid te begrijpen.
– Jesse Frederik, de Correspondent
Als mensen met een ‘normaal brein' al moeite hebben met het begrijpen van de overheid, hoe kan iemand met ADD – en dus beperkte concentratie en snelle afleiding/verveling – dan zijn administratie bijhouden?
Verander de omgeving van het afwijkende brein en het ADD superpowerhokje is geboren
Stop de ADD'er in een andere omgeving en hij zal excelleren op vele fronten. Mensen met een ADD-brein hebben superpowers. Denk aan creativiteit, empathie, probleemoplossend vermogen, verbeeldingskracht, compassie, gevoel voor humor, doorzettingsvermogen, eindeloze energie, hyperfocus, levenslust en sterk moreel kompas.
Dit klinkt als een heel ander hokje, toch? Ik noem het het ADD superpowerhokje
Als ADD'ers de mogelijkheid krijgen om zich te ontwikkelen in een ADD-superpower-hokje kunnen zij veel betekenen in onze samenleving én daarnaast gezond en gelukkig zijn.
De juiste school voor het ADD superpowerhokje
Stop een kind op een school waar creativiteit en out of the box-denken wordt gestimuleerd en je zult versteld staan hoe het kind zich ontwikkelt. Kinderen met ADD leren snel en als een kind met ADD iets interessant vindt, zal hij zich daar in vastbijten.
Ieder kind wil zich van nature ontwikkelen, ook het kind met ADD. Lees bijvoorbeeld dit inspirerende verhaal over een 9-jarige jongen die op school steeds in de problemen kwam omdat hij altijd aan het tekenen was, en niet veel later een baan aangeboden kreeg om het restaurant de decoreren.
Een klaslokaal waarbij je stil moet zitten en je aan opdrachten moet houden is (meestal) niet de juiste omgeving voor een ADD kind. Talenten worden onderdrukt en het kind verliest zelfvertrouwen, omdat hij niet voldoet aan de norm.
Alternatieve scholen voor ADD
Het onderwijs ontwikkelt zich en misschien worden steeds meer scholen wel ‘ADD superpowerhokje proof'. Zo zitten er in de klassen van Nieuwschool in Limburg heel wat kinderen die op andere scholen gediagnosticeerd zouden zijn met autisme, AD(H)D of PDD-NOS.
“Stickers plakken op kinderen, daar vinden wij niks aan. Als een kind veel beweging nodig heeft kun je daar wel een ADHD-sticker op plakken, maar daar heb je niets aan. Dan heb je nog steeds dezelfde leerling, alleen nu met een ADHD-sticker. Wij kijken naar de ondersteuningsbehoefte van ieder kind en dat brengen we in de praktijk. Zo kan ieder kind zich ontwikkelen.”
– Johan van den Beucken
Andere schooltypes die mogelijk goed aansluiten bij kinderen met ADD of ADHD zijn Montessori-, Jenaplan- en Dalton- onderwijs en Vrije Scholen. Het kind staat bij deze schooltypes centraal en het onderwijs sluit aan bij de ontwikkeling van de leerling. Zelfstandig werken is belangrijk maar er wordt wel structuur geboden.
Kinderen willen zich van nature ontwikkelen, ook ADD kinderen (en volwassenen)
Dat kinderen zich van nature willen ontwikkelen wist ik al, maar werd mij duidelijk in Portugal. Op twee verschillende scholen die een vrije vorm van onderwijs bieden, merkte ik direct hoe sterk ontwikkeld en wijs de leerlingen waren. Ik zag ook veel nieuwsgierigheid in deze kinderen.
In plaats van stil te zitten, te luisteren en informatie tot zich te nemen, gaan deze kinderen actief op zoek naar informatie waar zij van kunnen leren. De kinderen hebben een kritische blik en zijn gemotiveerd om te leren.
Ik bezocht bijvoorbeeld een kleine school in Portugal waar de docenten een revolutie teweeg willen brengen in het onderwijs. Zij ondersteunen kinderen bij het beheersen van hun gevoelens, het nieuwsgierig kijken naar de wereld, het ontwikkelen van hun creativiteit en het worden van onafhankelijke, verantwoordelijke en zelfverzekerde mensen, die zichzelf kunnen opleiden. Kinderen leren informatie te onderzoeken en analyseren op kritische wijze.
In plaats van het opleggen van leerstof, leren de kinderen vanuit hun eigen leefwereld en interesses.
Het ‘ADHD kind' mocht even in een boom klimmen
Ik woonde een les bij waarin kinderen leerde een video op te nemen en te bewerken. Één van de kinderen was erg druk en onrustig. In een gemiddelde school in Nederland zou dit kind vast de ADHD stempel gekregen hebben en heel veel straf en negatief commentaar.
Op deze school wordt hier anders mee omgegaan. “Ga maar even buiten in de bomen klimmen, en kom maar terug wanneer je je weer wat fijner en rustiger voelt”, zei de leraar tegen het kind. Ik kreeg hier tranen van in mijn ogen. Dit is de manier waarop we met ADD en ADHD moeten omgaan.
In plaats van te zeggen ‘Zit eens stil en let eens op' ondersteun je het kind en bied je een veilige plek aan waarin het kind zich kan ontwikkelen, op zijn/haar manier en op het juiste tempo.
De juiste woon- en leefomgeving voor het ADD hokje
Niet alleen de gemiddelde reguliere school in Nederland is een plek waar ADD zich als een stoornis manifesteert. Grote steden, waarin wij met veel mensen dicht op elkaar willen leven, heeft in veel gevallen geen positieve invloed op kinderen en volwassenen met ADD.
Kinderen en volwassenen met ADD raken snel overprikkeld.
Een kind met ‘het afwijkende ADD brein' die opgroeit op een boerderij of in een landelijke omgeving, zal de diagnose ADD misschien nooit krijgen. Een ADD'er kan vaak prima functioneren in zo'n omgeving.
ADD in een stressvolle samenleving
Stress is een begrip die iedereen kent en waar velen dagelijks mee te maken hebben. Niet alleen mensen met AD(H)D krijgen steeds meer te maken met problemen zoals burn-out en andere stressgerelateerde klachten. De huidige samenleving is stressvol voor iedereen. Zeker voor mensen met AD(H)D, die meer moeite hebben met het verwerken van prikkels, kan de maatschappij – met alle verwachtingen, regels, procedures, prikkels en de prestatiedruk – overweldigend zijn.
De gestreste samenleving
“De zucht naar doelmatigheid en het geloof in vooruitgang: het zijn de aanjagers van de gestreste samenleving“, zegt politicoloog Arjen Boin. Alles moet steeds sneller en goedkoper. We willen sneller internet (5G), goedkoper vliegen en steeds meer gemak in het dagelijks leven.
We verwachten steeds meer efficiëntie en effectiviteit van onszelf en van elkaar. De druk om succesvol te zijn op verschillende fronten – het zijn van de perfecte student, partner, moeder, collega, werknemer, vriend(in) – blijft groeien. Het is tegenwoordig ‘cool' om het druk te hebben. Het druk hebben betekent succesvol zijn. Deze druk werkt vaak averechts voor mensen met ADD.
De structuren van onze samenleving veranderen
De oplossing van het groeiend aantal mensen met stress gerelateerde klachten ligt bij het veranderen van de structuren van onze samenleving, zegt antropoloog Rosalinde Spitters.
Stress, burn-outs en depressies zijn ‘mainstream’ geworden en daarmee cultureel bepaald. In de huidige culturele context zijn competitiviteit en sociale druk centrale kenmerken geworden.
– Rosalinde Spitters
De oplossing van het ‘ADD als stoornis hokje' ligt in dezelfde lijn. De structuren van onze samenleving zijn ingericht met het idee dat we allemaal hetzelfde moeten zijn en aan de norm kunnen voldoen. Maar wie bepaalt wat die norm is?
Gekeken moet worden naar wat mensen met een afwijkend brein kunnen betekenen voor de samenleving.
Waar liggen de kwaliteiten van de ADD'er? Wat kan hij bijdragen aan de wereld? Hoe kunnen we een omgeving creëren waarbinnen mensen met ADD zich volop kunnen ontwikkelen?
Als we een antwoord hebben op deze vragen, weet ik zeker dat ADD niet meer als stoornis wordt gezien maar als superpower.
Wat kun je zelf doen als ADD'er of ouder van kind met ADD?
Als ADD'er zelf, of als ouder van een kind met ADD, kun je hier ook over nadenken en aanpassingen doen in het leven van jou en/of je kind(eren). Wat kun jij veranderen aan je levensstijl, leefomgeving, scholing en werk zodat ADD minder als stoornis voelt? Hoe kun je met ADD iets bijdragen aan de wereld en daarnaast gezond en gelukkig zijn?
Goed artikel, en dat de maatschappij gestoord is is helemaal waar in mijn ogen. De maatschappij is juist verantwoordelijk voor de meeste mentale klachten in mijn opinie, maar ik zal het volgens velen mis hebben.
Glenn
Wat een enorm slecht artikel! Met als boodschap ‘joh, verander gewoon je hele leven, dan komt dat helemaal goed met jouw en je Ad(h)d’…
Het is een neurobiologische ontwikkelingsstoornis…externe (omgevings) factoren hebben absoluut effect, maar het is niet voor iedereen weggelegd om lekker rustig te gaan wonen ivm een diagnose.
Het ‘zonder medicatie’ verhaal kan zeker, maar in sommige gevallen ook echt niet.
Hoi ADHD moeder, wat jammer dat je die boodschap zo opvat, dit is namelijk helemaal niet de boodschap die ik wil overbrengen.
Ik wil mensen aanmoedigen om zichzelf (of hun kinderen) niet te benaderen als iemand met een stoornis, maar als iemand die andere hersenen heeft en daardoor andere behoeftes maar ook andere kwaliteiten heeft. Met die inzichten kun je keuzes maken die passen bij jou.
Op die manier naar mezelf kijken heeft voor mij heel veel veranderd. Door niet naar mezelf te kijken als iemand met een stoornis maar als iemand die anders in elkaar zit en daarmee andere behoeftes heeft, werd mijn leven veel fijner en makkelijker.
Ik ben het niet met je eens dat het niet voor iedereen is weggelegd om rustig te gaan wonen. Waar je woont is een keuze. Niet iedereen zal de keuze van rustig wonen (willen) maken want daar hangen natuurlijk consequenties aan, en dat is helemaal prima. Iedereen mag daar gelukkig zijn eigen weg in vinden, hopelijk zonder elkaar te veroordelen.