ADHD en ADD kenmerken: liegen

Iedereen vertelt wel eens een leugen(tje) (om bestwil). Maar als jouw kind, partner of vriend(in) ADHD of ADD heeft, kun je je misschien regelmatig afvragen ‘waarom lieg je nu alweer?'. Kinderen (maar ook volwassenen) met ADHD zijn vaak óf impulsief eerlijk – wat ook problemen veroorzaakt – of vertellen regelmatig een leugen. Waarom liegen sommige kinderen en volwassenen met AD(H)D regelmatig? En wat kun je hieraan doen? In dit blog vind je antwoorden.

ADD, ADHD en liegen: een gewoonte?

Iemand met AD(H)D kan dus regelmatig liegen. Het gaat meestal niet om grote dingen, zoals stelen of bedrog. Veel kinderen en volwassenen met AD(H)D zijn juist heel eerlijk op dat gebied. Maar het kan voorkomen dat iemand met AD(H)D regelmatig liegt over kleine, alledaagse dingen, zoals klusjes en werk. Niet iedereen met AD(H)D liegt regelmatig, maar voor degenen die wel liegen kan het snel een gewoonte worden.

Maar waarom liegt iemand met ADHD/ADD eigenlijk?

Liegen en ADHD/ADD kenmerken

Het hebben van ADHD of ADD brengt uitdagingen met zich mee. Omdat het voor de ADHD'er bijvoorbeeld lastig is om simpele taken uit te voeren, gaan de dingen niet altijd zoals het ‘hoort', of zoals iemand zou willen dat het gaat. Dit kan voor schuldgevoelens en schaamte zorgen.

Iemand met ADHD liegt misschien om te verbergen dat hij/zij met een taak worstelt.

Liegen kun je zien als een coping mechanisme; een manier om met de uitdagingen om te gaan die bij AD(H)D komen kijken. Iemand met ADHD liegt misschien wel om te verbergen dat een taak niet lukt. Sommige ADHD'ers realiseren zich misschien niet eens dat ze liegen.

Een voorbeeld van ADD/ADHD en liegen bij volwassenen

Maar hoe gebeurt dit dan, het ‘ADHD liegen'? Stel je voor, dat jouw partner om 18.00 klaar is met werken. ‘Kom je dan meteen naar huis, na je werk?', vraag je aan je partner, want dan kunnen jullie om uiterlijk 19.00 eten. ‘Natuurlijk schat', zegt je partner. Ga er voor het gemak even vanuit dat hij dit meent, want dit is waarschijnlijk ook het geval.

Het is 18.00, en je partner is klaar met werken. Terwijl hij naar de auto loopt, komt hij een collega tegen. In zijn enthousiasme begint een praatje. Hij heeft deze collega al een tijd niet gesproken, dus is benieuwd hoe het met haar gaat. Wat zijn ADHD-hoofd niet in de gaten heeft, is dat dit praatje 20 minuten duurt. Vlak nadat hij in de auto stap, denkt hij ineens ook nog ‘oh ja, ik wilde nog iets halen in de supermarkt'.

Hij komt veel later thuis dan wat de afspraak was, en als jij zuchtend vraagt waarom hij zo laat is, zegt hij ‘mijn werkafspraak liep uit'. Omdat hij zich schaamt dat hij zich heeft laten afleiden, verzint hij een smoes om zijn schaamte te verbergen.

Een voorbeeld van een kind met ADHD en liegen

Maar waarom zou een kind met ADHD of ADD liegen? Hier komt een voorbeeld.

Wanneer je kind thuis komt uit school, vraag je of hij eerst zijn kamer wil opruimen. ‘Natuurlijk mam', zegt hij (gemeend). Hij gaat naar boven, en begint zijn kamer op te ruimen. Tijdens het opruimen ziet hij een boek liggen dat hij aan het lezen is. “Oh ja, dit was er gisteren gebeurd, hoe zal het eigenlijk aflopen?”. Hij begint vol enthousiasme te lezen en voor hij het weet zit hij midden in het verhaal.

Als jij een uur later op zijn deur klopt, schrikt hij. Verbaasd sta je in de deuropening, en je kijkt in een nog steeds rommelige kamer. Je zoon ziet jouw boze blik. ‘Ik moest iets voor school opsturen naar mijn leraar, mam', zegt je zoon. ‘Straks ga ik echt mijn kamer opruimen'.

Ook in dit voorbeeld is er wellicht sprake van schaamte. Je zoon wil zijn beloftes wel nakomen, maar werd afgeleid. Om niet door de mand te vallen, verzint hij een excuus. Als ouder zonder AD(H)D begrijp je er misschien niets van. Wat is er nou zou moeilijk aan het opruimen van je kamer? Iets wat voor jou zonder ADHD makkelijk is, is voor jouw kind een stuk lastiger…

Simpele taken zijn lastig voor volwassenen en kinderen met ADHD

Een simpele taak, zoals direct uit werk naar huis rijden of het opruimen van je kamer, zijn lastig voor iemand met ADHD. Kinderen en volwassenen met ADHD hebben moeite met het starten van taken, het plannen van activiteiten en het afmaken van taken.

Over het algemeen hebben kinderen en volwassenen met ADHD ook moeite met het inschatten van tijd en het onthouden van dingen (zoals afspraken).

In plaats van de moeilijkheden onder ogen te zien, ontstaat er vaak een vorm van passiviteit. Dit is geen onwil, want vaak is het voor de ADHD'er gewoon te moeilijk om met deze uitdagingen om te gaan. Daarom is ADHD ook een diagnose, en gebruiken kinderen en volwassenen met ADHD vaak medicatie of supplementen om te kunnen functioneren.

Schaamte voelen of liegen?

De keuze van de ADHD'er om te liegen kan heel onbewust plaatsvinden, zeker wanneer liegen een gewoonte is geworden. De afweging voor de ADHD'er kan in het begin misschien aanvoelen alsof zij een keuze moeten maken tussen schaamte of een (klein) leugentje. Schaamte is een heftige emotie, daarom kieze velen bewust of onbewust voor liegen.

Liegen neemt de druk weg van ‘het goed moeten doen, terwijl het eigenlijk niet lukt'. Een klein leugentje is vaak de moeite waard om niet in de problemen te komen, of om niet door de mand te vallen. Liegen kan hierdoor dus een gewoonte worden.

Wat kun je doen bij ADHD & liegen?

Misschien heb je nu wat meer inzicht gekregen in de reden waarom jouw zoon, dochter, partner of vriend(in) liegt. Maar wat kun je eraan doen?

Het is belangrijk om te achterhalen waarom het liegen gebeurt en waarom het aanhoudt, schrijft ADDitude. Wordt er gelogen vanuit schaamte, omdat de ADHD'er met bepaalde dingen worstelt? Dan kun je samen kijken naar een oplossing (zoals therapie en/of medicatie/supplementen), zodat de ADHD'er beter leert omgaan met de uitdagingen.

Mogelijk helpt het om begrip te tonen voor het onvermogen. Leg bijvoorbeeld aan je kind uit dat je niet boos bent dat zijn kamer nog niet is opgeruimd, maar dat je samen naar een oplossing wilt zoeken. Misschien helpt het bijvoorbeeld om samen een beginnetje te maken, en om af te spreken dat je na een kwartier komt kijken hoe het gaat. Je geeft hiermee aan dat het kind niet slecht of onbekwaam is, maar vanwege de ADHD uitdagingen heeft waar een oplossing voor is.

Een aantal tips bij ADHD, ADD & liegen

Liegen kan voor een breuk zorgen in het vertrouwen tussen jou en je kind, partner of vriend(in). Het is daarom belangrijk om meteen actie te ondernemen, als je merkt dat liegen plaatsvindt. Een goed gesprek is wellicht een mooie start.

Een aantal algemene tips bij liegen:

• Confronteer de ADHD'er met zijn/haar gedrag, maar doe dit altijd op een rustige, respectvolle manier. Het heeft niet zoveel zin om met bergen verwijten te komen, want bekritiseren heeft vaak een negatieve invloed op het resultaat.
• Kijk samen met je kind, partner of vriend(in) of er een oplossing is. Op welke manier kan de ADHD'er beter leren omgaan met de symptomen van ADD of ADHD? Kun je je kind bijvoorbeeld helpen een taak te volbrengen door samen een start te maken en na een tijdje te komen kijken hoe het gaat? Of vind je partner het misschien fijn om er met een telefoontje aan herinnerd te worden dat hij meteen naar huis zou komen?
• Beloon eerlijkheid. Durft je kind, partner of vriend(in) met ADHD toe te geven dat iets niet gelukt is? Benoem hoe fijn je het vindt dat hij/zij er eerlijk over is. Je kunt eventueel zeggen dat het niet erg is, en dat je samen naar een oplossing wil zoeken.

• Haal de schaamte van het liegen weg, bijvoorbeeld door zelf open en eerlijk te zijn, ook over je ‘struggles'. Op deze manier geef je het goede voorbeeld, en maak je duidelijk dat het oké is om je kwetsbaar op te stellen en om niet perfect te zijn. Je kunt bijvoorbeeld zeggen ‘ik heb het idee dat het lastig voor je is. Zullen we samen uitzoeken hoe dit zo gelopen is en hoe dit de volgende keer misschien anders kan?'.
• Vat het liegen niet persoonlijk op. Onthoud dat iemand met ADHD uitdagingen heeft die mensen zonder het label niet hebben, en zich waarschijnlijk schaamt. Het is geen onwil dat het niet lukt. Je kind, partner of vriend(in) met ADHD probeert je niet bewust uit te dagen of respectloos te behandelen.
• Focus je op wat tot de leugen heeft geleid, en niet op de leugen zelf. Op die manier kun je het samen oplossen.
• Blijf communiceren. Praat over wat er gebeurd is zodat de ADHD'er leert herkennen waar het misgaat.
• In de community kom je in contact met andere volwassenen met AD(H)D en ouders van kinderen met de diagnose.

Wanneer de leugens van de ADHD'er extreem en destructief zijn

Merk je dat de ADHD'er liegt over destructief gedrag, zoals alcohol, drugs, winkeldiefstal of ander delinquent gedrag? Gaat het om andere ernstige leugens, of merk je dat liegen een gewoonte is geworden? Dan is een krachtigere aanpak wellicht noodzakelijk, en is het tijd om professionele hulp te zoeken.

Wat is jouw ervaring met het ADHD/ADD & liegen?

Waarschijnlijk heb je dit artikel gelezen omdat je zelf ervaring hebt met ADHD/ADD en liegen. Merk jij zelf dat je regelmatig liegt, of is dit het geval bij je partner, vriend(in), zoon of dochter? Deel je ervaring in de comments!