Gastblog door Gerphil Kerkhof – Zijnsgeoriënteerd therapeut en coach
Er vindt al langere tijd een discussie plaats over de vraag of AD(H)D nu wel of niet bestaat en of jezelf (laten) ‘labelen’ nu wel of niet een goed idee is. Veelal vanuit het idee dat het menslievender en inclusiever is om op beide vragen ‘nee’ te antwoorden. Vaak weer door mensen die zelf dat ‘label’ niet hebben. En vaak vanuit de aanname dat diagnose bijna automatisch betekent dat daar medicatie bij hoort, omdat AD(H)D ‘nu eenmaal’ een stoornis in je hersenen is die voortvloeit uit te weinig van een stofje dat zorgt voor signaaloverdracht. Vooral waar het je executieve functies betreft, zoals je aandacht reguleren. Een stoornis die nog erfelijk is ook. Discussies waar ik als iemand met de diagnose (ADD) niet echt blij van word.
Juist blij met mijn diagnose
Op de eerste plaats was ik juist blij met mij diagnose. Er viel van alles op zijn plaats. Ik had een aangrijpingspunt gekregen om mijzelf beter te begrijpen. En waarom het in mijn hoofd vaak anders toe gaat dan bij de neurotypische medemens. Het geeft mij ook de mogelijkheid sleutels te vinden naar wegen om daarmee om te gaan. Ook om in mijn relatie tot meer wederzijds begrip te komen. Ik sta daar niet alleen in. De meeste van mijn cliënten vertellen mij hetzelfde. Bovendien blijkt dat je niet alleen bent, dat er meer zijn zoals jij.
Die zoektocht naar begrip en sleutels heeft mijn geleerd dat in wat we dan maar AD(H)D noemen niet alleen lastigheid zit, maar ook bijzondere gaven. En dat zelfacceptatie precies zoals je bent je eerder bij die gaven zit dan zelfafwijzing. Je bent niet gestoord, je brein is gewoon anders bedraad. Je bent daar bovenop weliswaar gestoord, maar op dat vlak alleen anders gestoord dan anderen – ervan uitgaande dat ieder mens gestoord, neurotisch, is.
Vroegkinderlijk trauma
Laat mij dat uitleggen. Uitleggen op basis van het boek Het verstrooide brein van Gabor Maté en ander wetenschappelijk werk. De achtergrond van AD(H)D is in deze zienswijze gebaseerd op vroegkinderlijk trauma, opgedaan tussen 6 maanden vóór de geboorte en anderhalf jaar na de geboorte. Opgedaan door overmatige stress, je hersentjes werden bij wijze van spreken regelmatig gemarineerd in de stresshormonen. Veelal als gevolg van herhaaldelijk falende emotioneel afgestemd contact tussen kind en ouder(s), wat door het jonge kind als bedreigend wordt ervaren.
Dat kan komen door overmatige stress bij één van de ouders, zoals door relatieproblemen of een (postnatale) depressie. Of omdat vader/moeder zelf vaak afgeleid was tijdens dat oogcontact, dus niet echt in contact was terwijl het kind dat wel verwacht. Zoals als een van je ouders zelf ook al AD(H)D heeft.
AD(H)D als ‘suboptimale’ aanpassing
Juist in dat (oog)contract vindt er een razendsnelle ontwikkeling van de hersenen plaats. Tegelijk leert het kind om zijn eigen emoties te reguleren. Gedurende momenten van grote stress is er op die leeftijd niet of nauwelijks de mogelijkheid om aan die stress te ontsnappen. De enige weg is: dissociatie, uit contract te gaan, afsluiten. Zo worden er in je hersenen banen aangelegd die die reactie automatiseren en versnellen. Hier ligt de basis voor wat dan aandachtstekortstoornis heet. Maar eigenlijk is het, zoals Maté zegt, een tekort aan échte aandacht.
Met andere woorden: ADD berust deels op een wat tekortschietende ontwikkeling van delen van je hersenen (voor emotieverwerking bijvoorbeeld) en deels op een in je hersenen verankerd coping mechanisme. Beide kunnen in principe ook weer worden hersteld, dankzij het natuurlijke aanpassingsvermogen van ons brein (‘neuroplasticiteit’). En deels op a priori een wat andere ‘architectuur’.
Neurologische basisconditie
Een waardevolle aanvulling is namelijk, dat niet ieder kind in een vergelijkbare context dit reactiepatroon, deze afwijkende ontwikkeling doormaakt. Er is een genetische basis die extra gevoelig maakt. Deze is tweeledig.
Enerzijds overkomt het kinderen die hooggevoelig zijn. Hooggevoelig vooral ook voor de eigen emoties, heftiger reageren. Anderzijds op de bijzondere bedrading in je brein, namelijk dat je Default Mode Netwerk (DMN) altijd aan staat. Het netwerk dat normaal alleen ‘in rust’ actief is en bezig is met zelfreflectie, emotieverwerking, aanvoelen, associëren, verzinnen, patroonherkenning, etc.
Normaal gesproken slaat dat DMN af als je je aandacht nodig hebt voor de buitenwereld, je een taak moet doen bijvoorbeeld. Zo niet bij ‘ons’. Dat blijkt uit onderzoek vanuit de Mind Wandering Theory omtrent AD(H)D. Dat hebben we gemeen met creatieve mensen, blijkt uit (hersenscan) onderzoek bij creatieve mensen.
Creativiteit
Ergo: de gave die in AD(H)D verborgen ligt, is gelegen in wat ik ‘synchrone creativiteit’ noem, náást die hooggevoeligheid. Deze gave biedt de mogelijkheid om het taakgerichte en ‘lummel’-netwerk geleidtijdig in te zetten. Dat is de basis voor tal van bijzondere talenten. Het talent om in ons achterhoofd compleet door te draaien in emotieverwerking – inclusief dus ook het verzinnen, associëren, patronen te zoeken, etc. – is daar, helaas, één van.
Wat ons eigenlijk hindert
Want dat zuigt onze aandacht dus echt weg: het in ons achterhoofd voortdurend bezig zijn met onze sociale onzekerheid, de vraag waarom ‘vader/moeder’ (en later: de ander) niet echt aandacht voor ons heeft. Dus met wat we verkeerd doen, wat we anders moeten doen, beren op de weg, etc. Wat ook weer gepaard gaat met allerlei lastige gevoelens: (eenzaamheids-) verdriet, (verlatings-, doods-) angst, (gekwetstheids-) woede. Allemaal voortvloeiend uit het oorspronkelijk vroegkinderlijke trauma, dat steeds opnieuw getriggerd wordt. Gevoelens ook vanwege de herhaaldelijk falende aanpassing aan de wereld in de rest van ons leven, en de (zelf)afwijzing die we daardoor ervaren: de ‘gevolgschade’.
Emoties en gedachten die we – net als de stress in het falende oogcontact – liever niet willen weten en voelen, door ons ervan te dissociëren. Door er overheen te tuimelen in hyperactiviteit, of door simpelweg niet meer te voelen, onbewust te houden. En juist daardoor met ongrijpbare kracht ons stuur regelmatig overnemen.
Herverbinden met lichaam, gevoel, Zelf
De weg naar voren is om in het reine te komen met wat er diep in ons aan pijn speelt. Weer leren om (mindful) in ons lichaam te zijn. Zonder oordeel en actietendens te voelen wat er gevoeld moet worden. Echt te laten zijn wat er is en er dan doorheen te zakken. En ons zo uiteindelijk te verbinden met wie we ten diepste zijn, onze Essentie, onze Zijnsgrond. Zelfbewustzijn te ontwikkelen in iedere betekenis van het woord.
Zijnsoriëntatie
Dat is niet genezen, maar heling: heel worden. Iets wat fundamenteel niet anders is dan voor ‘neurotypische’ mensen. Dit sluit perfect aan op Zijnsgeoriënteerde therapie – zoals ik in mijn artikel Èchte aandacht: een queeste naar heling bij ADD heb uitgewerkt.
In deze benadering maak je doorbraken tijdens sessies, maar leer je jezelf vervolgens vooral zelf te begeleiden. Want het leven gaat door en daagt je steeds weer opnieuw uit.
De ervaring leert, dat het daardoor steeds beter gaat om je emoties te reguleren en je AD(H)D lastigheden binnen de perken te houden. Je vooral veel vrijer te voelen. Vanuit Rusten in Zijn – doen wat je ècht wil.
Meer weten?
Wil je hier meer van weten? Ik heb tientallen artikelen hierover geschreven, die je allemaal kunt lezen op mij website Essential Waves (kijk onder Publicaties/Artikelen). Ook geef ik om de zoveel tijd een webinar online, via Zoom, waarin ik je dit hele verhaal fijntjes uit de doeken doe. Met het oog op onze beperkingen neem ik dat ook nog eens voor je op, zodat je het later nog eens na kunt kijken/luisteren. Op 23 januari 2023 is de eerstvolgende keer. Je kunt je opgeven via mijn website.
Gerphil Kerkhof
Gerphil Kerkhof (1958) – is Zijnsgeoriënteerd therapeut en coach bij Essential Waves. “Het mooie van mijn werk is mensen te begeleiden in het ontdekken en ‘uitpakken’ van zichZelf als een geschenk aan de wereld: het kostbare en eigene in hen dat deels, om wat voor reden dan ook, verwrongen of zelfs zoek geraakt is.” Zoals bij AD(H)D.
Nog tijdens zijn coachopleiding Zijnsoriëntatie bij Centrum Zijnsoriëntatie in Zeist kreeg hij zelf de diagnose ADD. Vervolgens werd hij opgeleid tot AD(H)D coach bij ADHD-Nederland. Daarvoor deed hij al ruim 64 jaar levenservaring op met ADD ‘van binnenuit’. Dat daarmee goed te leven valt, bewijst zijn ruim 25 ervaring in het bedrijfsleven als management consultant en enterprise architect.
De afgelopen jaren heeft hij vele artikelen over ADD geschreven – zie www.essentialwaves.nl – en tientallen mensen met ADD begeleid naar meer zelfacceptatie, zelfliefde en zelfbewustzijn in hun leven.
