Onderprikkeling: De onderschatte strijd van ADHD en autisme

We hebben het vaak over overprikkeling – de overweldigende stroom van prikkels die het leven met ADHD en autisme kunnen definiëren. Maar wat als ik je vertel dat er een andere kant van deze medaille is, een minder besproken, maar niet minder belangrijk aspect – onderprikkeling? In dit diepgaande artikel duiken we dieper in op wat onderprikkeling betekent voor mensen met ADHD en autisme, hoe het voelt, en hoe je zowel kortetermijn- als langdurige onderprikkeling kunt herkennen en aanpakken.

De vergeten tweeling: Over- en onderprikkeling

Overprikkeling, met zijn kenmerkende gevoel van een overvolle sensorische ervaring, lijkt de meeste aandacht te krijgen als we praten over neurologische aandoeningen zoals ADHD en autisme. Het is begrijpelijk waarom – het is luid, het is intens, en het kan ons leven behoorlijk ontregelen. Maar wat maakt onderprikkeling anders?

Onderprikkeling is de vergeten tweeling van overprikkeling. Het is minder opvallend, minder luidruchtig, maar daarom niet minder ingrijpend. Het is het gevoel van sensorische leegte, van een tekort aan prikkels. Het is de keerzijde van de medaille die zelden wordt besproken. Maar waarom?

Waarom hoor je nooit wat over onderprikkeling?

Onderprikkeling wordt vaak over het hoofd gezien omdat het minder herkenbaar is, zowel voor degenen die het ervaren als voor de mensen om hen heen. In onze maatschappij zijn we geneigd om drukte en overvolle agenda's te associëren met productiviteit, terwijl de stilte van onderprikkeling vaak wordt onderschat of genegeerd.

Laten we nu samen een moment nemen om te reflecteren. Herken je dit gevoel van onderprikkeling? Misschien niet elke dag, maar zijn er momenten waarop je je gewoon verveelt of ongeïnteresseerd bent, zelfs als er genoeg te doen is? Voel je je soms lusteloos zonder duidelijke reden? Dit zijn mogelijke tekenen van onderprikkeling, en je bent niet alleen.

De symptomen van onderprikkeling

De symptomen van onderprikkeling kunnen variëren van persoon tot persoon, maar ze omvatten over het algemeen een reeks mentale en fysieke ervaringen die een gevoel van onbehagen en rusteloosheid veroorzaken. Hier zijn enkele veelvoorkomende symptomen en hoe iemand zich kan voelen:

• Verveling: Onderprikkeling begint vaak met een gevoel van intense verveling. Je hebt het gevoel dat er niets interessants of boeiends gebeurt, zelfs als je omringd bent door activiteiten of taken.
• Lusteloosheid: Je kunt je lusteloos en moe voelen, zelfs als je voldoende hebt geslapen. Er lijkt een gebrek aan energie te zijn, wat kan leiden tot een gevoel van lethargie.
• Ongeïnteresseerd: Je bent niet geïnteresseerd in de dingen die je normaal leuk vindt of die je doorgaans motiveren. Zelfs activiteiten die je normaal plezier verschaffen, lijken nu saai.
• Rusteloosheid: Fysieke onrust kan zich manifesteren als een sterke drang om te bewegen of iets te doen. Je kunt je ongemakkelijk voelen als je stilzit, en je hebt de neiging om te wiebelen, tikken of onrustig heen en weer te bewegen.
• Onbehagen: Er is een algemeen gevoel van onbehagen dat moeilijk te plaatsen is. Je hebt het gevoel dat er iets ontbreekt of niet klopt, zelfs als je niet precies kunt benoemen wat dat is.
• Concentratieproblemen: Het is moeilijk om je aandacht te richten op taken of activiteiten. Je gedachten dwalen af, en je kunt je niet goed concentreren.
• Verlangen naar Verandering: Er is een diep verlangen naar verandering, zelfs als je niet weet wat die verandering zou moeten zijn. Dit kan leiden tot impulsieve beslissingen of de drang om iets nieuws te proberen.
• Ongemakkelijk in de Stilte: Stilte kan overweldigend ongemakkelijk zijn. Je kunt de behoefte voelen om geluiden of afleiding op te zoeken om de stilte te doorbreken.
• Onrustig Slapen: Onderprikkeling kan zelfs invloed hebben op je slaappatroon. Je kunt moeite hebben om in slaap te vallen of rusteloos slapen, waarbij je vaak wakker wordt.
• Fysieke Spanning: Onderprikkeling kan leiden tot fysieke spanning, zoals gespannen spieren of zelfs hoofdpijn.

Het gevoel van onderprikkeling kan variëren in intensiteit en duur, maar het creëert over het algemeen een gevoel van ontevredenheid en de drang naar verandering. Het is belangrijk om deze symptomen te herkennen en te begrijpen, zodat je effectieve strategieën kunt ontwikkelen om met onderprikkeling om te gaan.

De Veelzijdigheid van Onderprikkeling

Onderprikkeling kan zich op verschillende manieren manifesteren, zowel mentaal als fysiek. Het is als een stille, sluipende kracht die je energie en enthousiasme langzaam wegneemt.

Vraag jezelf eens af: herken je deze situaties?

• Je zit in een vergadering op je werk, omringd door pratende collega's en de eindeloze stroom van informatie lijkt als een wervelwind in je hoofd. Maar in plaats van overweldigd te raken, merk je iets anders op – je voelt je verveeld, ongeïnteresseerd en tekortgedaan. Dit is een moment van onderprikkeling.
• Je bent thuis en hebt een vrije dag. Er is niets specifieks gepland, geen verplichtingen, en toch voel je je rusteloos en ongemakkelijk. Je hebt alles wat je nodig hebt, maar je hebt het gevoel dat er iets ontbreekt. Dit is weer een vorm van onderprikkeling.

Mentale vs. Fysieke Onderprikkeling

Onderprikkeling kan zowel mentaal als fysiek zijn, en soms overlappen ze elkaar.

• Heb je ooit het gevoel gehad dat je gedachten afdwalen, zelfs tijdens belangrijke gesprekken of terwijl je aan het werk bent? Je hoort de woorden, maar ze lijken niet echt binnen te komen. Dit is mentale onderprikkeling.
• Aan de andere kant kan fysieke onderprikkeling zich uiten als een diep verlangen naar beweging, stimulatie of verandering van omgeving. Misschien ben je aan je bureau op het werk en kun je gewoon niet stilzitten. Je voelt je rusteloos, alsof je eruit moet breken.

Kortetermijn- en Langdurige Onderprikkeling

Kortetermijnonderprikkeling kan optreden tijdens alledaagse situaties. Het kan worden veroorzaakt door monotone taken, saaie vergaderingen, of een gebrek aan sensorische variatie. Het is het gevoel van onbehagen dat je ervaart en dat vaak verdwijnt zodra de situatie verandert.

Maar er is ook langdurige onderprikkeling, en dat is waar het ingewikkelder wordt. Het kan zich voordoen op het werk, vooral als de dagelijkse taken weinig uitdaging bieden. Het kan zelfs in je persoonlijke leven voorkomen als je routines te voorspelbaar worden.

Langdurige Onderprikkeling op het Werk

Op de werkplek kan langdurige onderprikkeling een aanzienlijke uitdaging vormen. Repetitieve taken, een gebrek aan variatie en een omgeving die niet voldoet aan individuele sensorische behoeften, kunnen leiden tot langdurige onderprikkeling. Dit kan resulteren in verminderde productiviteit, motivatieproblemen en zelfs negatieve gevolgen voor de geestelijke gezondheid.

Onderprikkeling op het werk als je ADHD hebt

Langdurige onderprikkeling op de werkplek kan bij mensen met ADHD een bijzonder uitdagende en slopende ervaring zijn. Terwijl kortetermijn-onderprikkeling vaak voorkomt in alledaagse situaties en zich kan manifesteren tijdens saaie vergaderingen of monotone taken, gaat langdurige onderprikkeling vaak hand in hand met een sleur van repetitieve werkzaamheden en gebrek aan uitdaging. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor de algehele werkprestaties en het welzijn van iemand met ADHD. Mensen met een Wandering Mind die onderprikkeling op het werk ervaren, komen vaak terecht bij onze ADhD loopbaanadviseur Jim Golstein.

Hoe voelt onderprikkeling op het werk?

Als jij je afvraagt of je last hebt van onderprikkeling op het werk, lees dan de onderstaande punten. Herken jij jezelf hierin?

• Verminderde Productiviteit: Langdurige onderprikkeling kan leiden tot verminderde productiviteit en prestaties. Ondanks het potentieel om complexe taken aan te kunnen, kunnen mensen met ADHD zich verveeld en ongemotiveerd voelen in een routinematige werkomgeving.
• Frustratie en Irritatie: Het dagelijks moeten omgaan met onderprikkeling kan leiden tot toenemende frustratie en irritatie. Kleine problemen op het werk kunnen zich opstapelen en een grotere bron van stress worden.
• Dagdromen en Afleiding: Langdurige onderprikkeling kan leiden tot frequent dagdromen en afleiding. Het brein zoekt voortdurend naar afleiding om de verveling tegen te gaan, wat de concentratie nog verder ondermijnt.
• Verminderd Zelfvertrouwen: Het constant werken in een onderprikkelende omgeving kan het zelfvertrouwen van mensen met ADHD schaden. Ze kunnen gaan twijfelen aan hun capaciteiten en zich afvragen waarom ze moeite hebben om gemotiveerd te blijven.
• Emotionele Uitputting: Langdurige onderprikkeling kan leiden tot emotionele uitputting. Het kost veel energie om jezelf dag in dag uit te motiveren in een omgeving die niet voldoet aan je cognitieve behoeften.

De neurologische oorzaak van onderprikkeling bij ADHD en autisme

Bij mensen met ADHD en autisme zijn bepaalde aspecten van het beloningssysteem in de hersenen minder actief dan bij neurotypische individuen. Dit heeft invloed op de manier waarop we beloning en plezier ervaren. Gewone activiteiten bieden vaak niet dezelfde mate van bevrediging, waardoor de drang naar stimulatie en beloning toeneemt.

Dopamine en onderprikkeling

Deze zoektocht naar stimulatie is nauw verbonden met het vrijkomen van dopamine, een neurotransmitter die verantwoordelijk is voor motivatie, positieve versterking en plezier. Voor mensen met ADHD en autisme zijn gedragingen die de dopamineproductie verhogen, nog aantrekkelijker. Dit betekent dat ze vaak op zoek gaan naar activiteiten die hun dopaminegehalte snel en intensief verhogen.

Het gebrek aan dopamine-activiteit kan leiden tot een verminderde motivatie voor alledaagse taken en een grotere behoefte aan sterkere prikkels om de interesse te wekken. Dit staat bekend als het ‘Reward Deficiency Syndrome' en verklaart waarom mensen met ADHD en autisme vaak sterkere prikkels nodig hebben om te worden gemotiveerd voor taken.

Deze behoefte aan verhoogde stimulatie kan zich manifesteren als onderprikkeling in alledaagse situaties. Het kan moeilijk zijn om betrokken te blijven bij taken die als saai of weinig stimulerend worden ervaren. In plaats daarvan kan de drang ontstaan om afleiding te zoeken of om zichzelf in situaties te plaatsen die meer prikkels bieden.

Dopamine verhogende (slechte) gewoontes

Onderprikkeling kan ook de drang naar bepaalde gedragingen of gewoonten versterken die de dopamineproductie verhogen, zoals het consumeren van suikerrijke voedingsmiddelen, cafeïne, alcohol, of het zoeken naar intense fysieke of mentale stimulatie.

Kortom, onderprikkeling bij mensen met ADHD en autisme heeft diepgaande neurologische oorzaken die verband houden met de werking van neurotransmitters zoals dopamine. Het begrijpen van deze neurologische basis kan helpen verklaren waarom we vaak zoeken naar intensievere stimulatie en beloning in hun dagelijks leven (bron: ADDitude).

Hoe ga je om met onderprikkeling?

Het omgaan met onderprikkeling vereist begrip en actie. Om met overprikkeling om te gaan, is het essentieel om momenten van rust en herstel in te bouwen in je dagelijkse routine. Dit kan variëren van korte pauzes nemen tijdens drukke dagen tot regelmatig tijd vrijmaken voor ontspanning en self-care. Het is ook belangrijk om je eigen grenzen te leren kennen en assertief te zijn in het beschermen van je energie. Door actief te luisteren naar je lichaam en geest, kun je de symptomen van overprikkeling herkennen en proactief stappen ondernemen om jezelf te kalmeren en tot rust te brengen. Het vinden van gezonde manieren om stress te verminderen, zoals meditatie, ademhalingsoefeningen of lichaamsbeweging, kan ook helpen bij het beheren van overprikkeling.

Hier zijn enkele tips om je te helpen:

1. Bewustwording: Het begint met zelfbewustzijn. Merk de tekenen van onderprikkeling op en erken dat het een legitiem gevoel is.
2. Stel Vragen: Vraag jezelf af wat je nodig hebt op dat moment. Wil je een nieuwe uitdaging? Heb je behoefte aan beweging? Zoek je mentale stimulatie?
3. Beweging: Als je merkt dat je fysiek onderprikkeld bent, sta dan op en beweeg. Maak een wandeling, strek je uit, of probeer een korte oefening om je energie te verhogen.
4. Mentale Uitdaging: Zoek manieren om mentaal gestimuleerd te worden. Misschien kun je een interessant boek lezen, een nieuwe vaardigheid aanleren, of jezelf uitdagen met een puzzel of creatieve activiteit.
5. Verander Je Omgeving: Pas je omgeving aan om onderprikkeling te voorkomen. Voeg elementen toe die je zintuigen stimuleren, zoals rustgevende muziek of planten.
6. Variatie: Introduceer variatie in je dagelijkse routine. Dit kan zowel op het werk als thuis zijn. Probeer nieuwe dingen uit en stap uit je comfortzone.
7. Praat Erover: Deel je gevoelens van onderprikkeling met mensen om je heen. Ze kunnen je ondersteunen en suggesties doen.
8. Professionele Hulp: Als langdurige onderprikkeling ernstige gevolgen heeft voor je welzijn of werkprestaties, overweeg dan professionele hulp van een therapeut of coach.

De Weg Naar Evenwicht

Onderprikkeling mag dan wel de minder besproken tweeling van overprikkeling zijn, maar het verdient onze aandacht en begrip. Het is een deel van het complexe landschap van ADHD en autisme, en het kan een aanzienlijke invloed hebben op ons dagelijks leven. De weg naar evenwicht tussen over- en onderprikkeling kan uitdagend zijn, maar met zelfbewustzijn en doelgerichte strategieën kunnen we een welzijn bereiken waarin we ons volledig kunnen ontplooien.

Herken je deze gevoelens van onderprikkeling? Wat zijn je eigen strategieën om ermee om te gaan? We zijn allemaal uniek, en het delen van onze ervaringen kan anderen helpen. Samen kunnen we leren hoe we de stilte van onderprikkeling kunnen omarmen en omzetten in een bron van kracht en groei.