Prikkelarm werk: wat is het en waarom is het relevant?

Burn-out, stress en gerelateerde klachten: het komt steeds vaker voor, niet alleen bij volwassenen met AD(H)D. Werknemers die worden blootgesteld aan te veel sensorische en cognitieve prikkels, kunnen overprikkeld raken. Dit kan leiden tot stress, angst en burn-out. Maar ook kan het resulteren in een afname van de productiviteit en een afname van het vermogen om effectief te communiceren met collega's en klanten. Met wat simpele aanpassingen, kun jij jouw werk(omgeving) prikkelarm maken.

In dit artikel vind je meer informatie en tips, zowel voor leidinggevenden, werkgevers als voor werknemers en ondernemers.

Wat is prikkelarm werk?

Tot voor kort had ik nog niet gehoord van de term ‘prikkelarm werk', maar ik zie het steeds vaker voorbij komen. Prikkelarm werk verwijst naar werk dat zodanig is gestructureerd dat het de hoeveelheid sensorische en cognitieve prikkels die een werknemer ontvangt, minimaliseert. Dit is vooral belangrijk voor mensen die gevoelig zijn voor overprikkeling, zoals mensen met autisme, ADHD, PTSS, of hoogsensitiviteit. Sommige banen zijn van nature prikkelarm. Maar je kunt er ook voor zorgen dat een baan minder prikkels geeft, door aanpassingen te doen.

Waarom is prikkelarm werken voor sommige mensen belangrijk?

Werknemers die worden blootgesteld aan te veel sensorische en cognitieve prikkels, kunnen overprikkeld raken en dit kan leiden tot stress, angst en burn-out. Dit kan ook resulteren in een afname van de productiviteit en het vermogen om effectief te communiceren met collega's en klanten. Met name werknemers die last hebben van ADHD-symptomen, PTSS, hoogsensitiviteit of autisme, hebben baat bij prikkelarm werk. Overprikkeling is namelijk één van de werkproblemen waar volwassenen met een Wandering Mind mee te maken hebben. Hier wordt in onze community veel over gesproken.

Hoe creëer je als leidinggevende prikkelarm werk?

Er zijn verschillende manieren om prikkelarm werk te creëren, of om de werkplek als manager of leidinggevende prikkelarmer te maken. Hier zijn enkele tips:

1. Zorg voor een rustige werkruimte: zorg ervoor dat de werkruimte zo rustig mogelijk is. Minimaliseer achtergrondgeluiden en verminder fel licht of felle kleuren. Creëer een ruimte die werknemers als rustgevend ervaren. Gebruik natuurlijke materialen, zoals hout, steen en planten.
2. Geef werknemers de mogelijkheid om hun werkplek aan te passen: geef werknemers de mogelijkheid om hun werkplek aan te passen om aan hun specifieke behoeften te voldoen. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat werknemers hun eigen koptelefoon mogen gebruiken om achtergrondgeluiden te dempen of dat ze hun eigen kleuren en lichtniveaus in de ruimte kunnen instellen.
3. Beperk de hoeveelheid informatie die werknemers ontvangen: beperk de hoeveelheid informatie die werknemers ontvangen door taken in kleine stappen te verdelen en te prioriteren. Vermijd het overladen van werknemers met onnodige informatie en documentatie.
4. Geef duidelijke en specifieke instructies: geef duidelijke en specifieke instructies over taken en verwachtingen. Dit helpt werknemers zich te concentreren op de taak die voor hen ligt en voorkomt onnodige stress.
5. Geef werknemers de mogelijkheid om pauzes te nemen: geef werknemers de mogelijkheid om pauzes te nemen wanneer ze dat nodig hebben. Dit kan hen helpen om te ontspannen en op te laden voor hun werk. In de ideale situatie, gaat de werknemer regelmatig even naar buiten.

Wat kun je als werknemer of ondernemer doen?

Als werknemer kun je verschillende dingen doen om jouw werkplek prikkelarmer te maken.

• Creëer een prikkelarme werkomgeving: Verminder afleidingen door bijvoorbeeld een rustige werkruimte te kiezen met een beperkt aantal mensen, of door een noise cancelling koptelefoon te gebruiken om omgevingsgeluiden te blokkeren. Verander de verlichting en de temperatuur van de werkomgeving om je comfortabeler te voelen. Planten helpen je om tot rust te komen, en bovendien zuiveren ze de lucht in de ruimte.
• Ga naar buiten: door regelmatig even naar buiten te gaan en contact te maken met de natuur (als dit lukt), kun je de prikkels verwerken.
• Plan en organiseer je werk: Maak een planning voor de dag of week, organiseer je werkplek en houd een to-do-lijst bij om je te helpen focussen op belangrijke taken en afleidingen te vermijden. Als je dit lastig vindt, vraag om hulp.
• Neem pauzes: Plan regelmatig korte pauzes in om je te helpen ontspannen en je hersenen te resetten. Dit kan helpen om de productiviteit en focus te verbeteren. Zet bijvoorbeeld een timer: werk een uur, neem een kwartier pauze. Ga een stuk wandelen of doe een ademhalingsoefening.
• Verminder sociale interactie: Voor mensen die gevoelig zijn voor sociale interactie, kan het verminderen van sociale interactie helpen om prikkels te verminderen. Dit kan worden bereikt door bijvoorbeeld het vermijden van vergaderingen, koffiepauzes of het beperken van chit-chat tijdens werktijden.
• Verminder technologiegebruik: Technologie zoals smartphones en sociale media kunnen leiden tot constante afleiding en prikkels. Verminder het gebruik van deze technologie tijdens werktijd om focus te behouden. Zet meldingen en geluiden eventueel uit.
• Stel grenzen: Stel grenzen voor jezelf om je te beschermen tegen overprikkeling. Dit kan betekenen dat je duidelijk communiceert met collega's over wat wel en niet werkt voor jou, en het aangeven van grenzen in je werktijden en de hoeveelheid werk die je aanneemt.
• Gebruik hulpmiddelen om jezelf tot rust te brengen, zoals oordoppen, etherische olie, en eventueel (tijdelijk) een rustgevend supplement.

Prikkelarme banen en prikkelarm werk

Sommige banen zijn van nature prikkelarm. Hieronder vind je enkele voorbeelden van werk dat als prikkelarm kan worden beschouwd:

1. Data-entry: dit werk vereist doorgaans het invoeren van gegevens in een computerprogramma en het volgen van specifieke instructies. Er zijn meestal weinig afleidingen en er is weinig interactie met anderen.
2. Archiefmedewerker: het werk van een archiefmedewerker bestaat uit het ordenen en archiveren van documenten. Dit werk kan relatief geïsoleerd en gestructureerd zijn en kan een gevoel van voldoening geven bij het creëren van orde en overzicht.
3. Bibliothecaris: bibliothecarissen zijn verantwoordelijk voor het organiseren van boeken en andere materialen in een bibliotheek. Dit kan een rustige en georganiseerde omgeving zijn met weinig afleidingen.
4. Technisch schrijver: technisch schrijvers schrijven handleidingen en andere documentatie voor producten en diensten. Dit werk vereist meestal veel concentratie en focus. Doordat je gefocust bent, heb je mogelijk minder last van afleidingen.
5. Fotograaf: als fotograaf heb je veel controle over je werkomgeving en kun je kiezen wanneer en waar je fotografeert. Dit kan een prikkelarme optie zijn voor mensen die liever alleen werken en zich graag op één taak tegelijk concentreren.

Het is belangrijk op te merken dat hoewel deze banen als prikkelarm kunnen worden beschouwd, ze niet noodzakelijkerwijs geschikt zijn voor alle mensen met een gevoeligheid voor overprikkeling. Het is ook mogelijk om binnen een breed scala aan banen aanpassingen te doen om de werkomgeving meer prikkelarm te maken, zoals het creëren van een rustige werkplek, het verminderen van afleidingen en het geven van duidelijke instructies.

Een lijst met prikkelarme banen

Er zijn natuurlijk nog veel meer prikkelarme banen. Hier een willekeurig lijstje, wie weet geeft het je inspiratie:

Het is belangrijk op te merken dat deze banen verschillen in de mate van interactie met anderen, vereiste vaardigheden en opleiding, en de aard van de taken die moeten worden uitgevoerd. Het is belangrijk om bij het zoeken naar werk rekening te houden met individuele sterke en zwakke punten, interesses en voorkeuren.

Thuiswerken voor minder prikkels

Thuiswerken kan een uitkomst zijn voor mensen die op zoek zijn naar prikkelarm werk, of gevoelig zijn voor overprikkeling. Door thuis te werken kunnen prikkels van buitenaf zoals verkeer, lawaai en sociale interacties worden verminderd of geëlimineerd, waardoor het gemakkelijker wordt om je te concentreren en taken uit te voeren. Ook biedt thuiswerken de mogelijkheid om de werkomgeving zelf aan te passen, bijvoorbeeld door het gebruik van persoonlijke verlichting, geluidsisolatie, en het vermijden van afleidingen zoals telefoontjes en vergaderingen.

Thuiswerken biedt ook flexibiliteit in werktijden, waardoor werknemers kunnen werken op tijden die het beste passen bij hun persoonlijke behoeften en ritme, wat kan helpen bij het beperken van overprikkeling.

De uitdagingen van thuiswerken

Echter, thuiswerken heeft ook zijn eigen uitdagingen, zoals eenzaamheid, afleidingen en moeite om werk en privé gescheiden te houden. Het is daarom belangrijk om goede werkgewoonten te ontwikkelen en regelmatig te communiceren met collega's en werkgevers, om ervoor te zorgen dat taken op tijd worden afgerond en de balans tussen werk en privé gehandhaafd blijft. Het is ook aan te raden om regelmatig pauzes te nemen en fysieke activiteiten uit te voeren om de concentratie en gezondheid te behouden.

Voorkom overprikkeling, stress en burn-out

In een notendop is prikkelarm werk belangrijk omdat het werknemers kan helpen om overprikkeling te voorkomen en stress te verminderen. Door een rustige werkomgeving te creëren, werknemers de mogelijkheid te geven om hun werkplek aan te passen, de hoeveelheid informatie te beperken, duidelijke instructies te geven en pauzes toe te staan, kan een werkgever een werkomgeving creëren die tegemoetkomt aan de behoeften van gevoelige werknemers en bijdraagt aan hun welzijn en productiviteit. Maar ook als werknemer of ondernemer kun je actie ondernemen om je werk(plek) prikkelarm te maken. Thuiswerken kan een uitkomst zijn, maar is niet voor iedereen de juiste oplossing.

Wat is jouw ervaring met prikkelarm werk?

Ben jij zelf op zoek naar prikkelarm werk, of heb jij al een prikkelarme baan? Wat heb jij gedaan om minder overprikkeld te raken op jouw werk? Hoe ondersteunt jouw werkgever je? Deel het met ons in de comments!